Lekcja 42: ¿Por qué no lo has hecho? Czas przeszły dokonany złożony »

¿Por qué no lo has hecho? Dlaczego tego nie zrobiłeś,-aś? Dzisiaj poznamy czas przeszły dokonany złożony, a po hiszpańsku Pretérito Perfecto. Według mnie ze wszystkich czasów przeszłych w języku hiszpańskim ten jest najprostszy. Każdy początkujący powinien w pierwszej kolejności opanować ten czas, a dopiero później brać się za inne. Ja na samym początku mojej przygody z językiem hiszpańskim ten czas sobie obrałam za najczęściej używany. Bardzo ułatwił mi komunikację z osobami hiszpańskojęzycznymi, zwłaszcza w pierwszych miesiącach nauki tego języka. Jest on bardzo prosty i intuicyjny przez co jego nauka to tak naprawdę kilka godzin spędzonych na opanowaniu podstaw i na ćwiczeniach. Więc, na co czekamy? ¡A por ello!

Żyję na tym świecie wystarczająco długo, by powiedzieć „wszystko w przeszłości było lepsze”… „(i) lepiej by o niej zapomnieć”.

CZAS PRZESZŁY DOKONANY ZŁOŻONY – PRETÉRITO PERFCTO

Czas ten tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego HABER w czasie teraźniejszym + PARTICIPIO, czyli hiszpański imiesłów bierny.

PARTICIPIO TWORZYMY

Dodając końcówkę –ADO do czasowników pierwszej koniugacji -AR: hablado (hablar), estudiado (estudiar), cerrado (cerrar), itd.
Oraz dodając końcówkę -IDO do czasowników drugiej i trzeciej koniugacji -ER i -IR: comido (comer), vivido (vivir), aprendido (aprender)

W przeciwieństwie do wielu innych języków, w hiszpańskim imiesłów bierny (PARTICIPIO) jest nieodmienny, nie dostosowuje się więc ani do podmiotu, ani do dopełnienia:

Los niños han cerrado (cerrar) la puerta. Dzieci zamknęły drzwi.
Mis hermanos han comido todas las galletas. Moje rodzeństwo zjadło wszystkie ciastka.
Los clientes han comprado muchas cosas. Klienci kupili wiele rzeczy.
Todavía no han cerrado (los trabajadores) la tienda. Jeszcze nie zamknęli (pracownicy) sklepu.

ODMIANA CZASOWNIKA HABER

yo HE DESAYUNADO (desayunar – zjeść śniadanie) / HE PERDIDO (perder – stracić) / HE SALIDO (salir – wyjść)

tú HAS DESAYUNADO / HAS PERDIDO / HAS SALIDO

él, ella, usted HA DESAYUNADO / HA PERDIDO / HA SALIDO

nosotros,-as HEMOS DESAYUNADO / HEMOS PERDIDO / HEMOS SALIDO

vosotros,-as HABÉIS DESAYUNADO / HABÉIS PERDIDO / HABÉIS SALIDO

ellos, ellas, ustedes HAN DESAYUNADO / HAN PERDIDO / HAN SALIDO

Jak to moja sesja wygasła?

ZASTOSOWANIE CZASU PRZESZŁEGO DOKONANEGO ZŁOŻONEGO – PRETÉRITO PERFECTO

→ Gdy informujemy o zdarzeniu, które miało miejsce niedawno lub przed chwilą

He comido muy bien. Ahora voy a hacer una siesta. Zjadłem bardzo dobrze. Teraz zdrzemnę się.
Pedro ha cerrado la puerta. Pedro zamknął drzwi.
Ha llamado mi madre hace un momento. Przed chwilą dzwoniła moja mama.
Se han ido hace unos cinco minutos. Poszli sobie jakieś 5 minut temu.
Nos hemos encontrado con Jaime. Spotkaliśmy się z Jaime.

→ Gdy mówimy o okresie czasu, który jeszcze się nie skończył i w którym ciągle się znajdujemy (w tym roku, w tym tygodniu, w tym miesiącu, od tygodnia, od miesiąca)

Jaime ha alquilado su piso esta semana. Jaime wynajął swoje mieszkanie w tym tygodniu.
Maialen ha alquilado un piso este mes. W tym miesiącu Maialen wynajęła mieszkanie.
¿Has ido de vacaciones este mes? Czy wyjechałaś w tym miesiącu na wakacje?
Esta semana he sido muy puntual. W tym tygodniu byłem bardzo punktualna.
¿Habéis hecho algún curso en estos días? Czy w tych dniach robiłeś jakieś kursy?
Esta noche hemos dormido muy mal. Dziś w nocy spaliśmy bardzo źle.
He trabajado mucho esta semana. Dużo pracowałam w tym tygodniu.
Durante todos estos días ha llovido como nunca. Przez te wszystkie dni padało jak nigdy.

→ Gdy mówimy o rzeczach, które wydarzyły się w przeszłości, ale mają jakieś skutki lub następstwa obecnie

He bebido demasiado. Za dużo wypiłem.
He dormido muy poco. Spałam bardzo mało.
Se ha muerto mi abuelo. Mój dziadek nie żyje.
Se ha caído el servidor. Padł serwer.
Han cortado el agua corriente. Odcięli bieżącą wodę.
No hemos tenido la luz en todo el día. Nie mieliśmy światła przez cały dzień.

PRZYSŁÓWKI, KTÓRE MOGĄ TOWARZYSZYĆ PRETÉRITO PERFECTO

AÚN jeszcze, nadal

TODAVÍA jeszcze

YA już

¿Ha salido el tren? Czy pociąg odjechał?

No, aún no ha salido. Nie, jeszcze się nie odjechał.
No, todavía no ha salido. Nie, jeszcze się nie odjechał.
Sí, ya ha salido. Tak, już odjechał.

¿Han publicado las notas? Czy oceny zostały opublikowane?

No, aún no las han publicado. Nie, jeszcze ich nie opublikowali.
No, todavía no las han publicado. Nie, jeszcze ich nie opublikowali.
Sí, ya las han publicado. Has suspendido, lo siento. Tak, zostały już opublikowane. Oblałeś, przykro mi.
Sí, ya las han publicado. ¡Has conseguido un 10*! ¡Enhorabuena! Tak, zostały już opublikowane. Masz 10*! Gratulacje!!

*W Hiszpanii najwyższa ocena to 10, a najniższa to oczywiście 1. Aby zdać trzeba zdobyć co najmniej 5.

Boje się! Zawsze byleś wielkim kurczakiem (tchórzem).

„ser gallina” – ser cobarde (być tchórzem)

NIEREGULARNE FORMY – PARTICIPIO

BEZOKOLICZNIK	IMIESŁÓW BIERNY
abrir – otwierać	abierto
componer – tworzyć	compuesto
cubrir – pokrywać	cubierto
decir – powiedzieć	dicho
descubrir – odkrywać	descubierto
devolver – oddawać, zwracać	devuelto
disolver – rozpuszczać	disuelto
envolver – opakowywać	envuelto
escribir – opisywać	escrito
hacer – robić	hecho
inscribir – zapisywać	inscrito
leer – czytać	leído
morir – umierać	muerto
poner – kłaść	puesto
prever – zapobiegać	previsto
resolver – rozwiązywać	resuelto
romper – niszczyć, łamać	roto
ver – zobaczyć	visto
volver – wracać	vuelto

Dodatkowo w języku hiszpańskim występują czasowniki, które posiadają dwie formy participio, a są nimi:

BEZOKOLICZNIK: imiesłów bierny regularny/ imiesłów bierny nieregularny

atender (obsługiwać; uważać): atendido / atento
despertar (budzić): despertado / despierto
freír (smażyć): freído / frito
imprimir (drukować): imprimido / impreso
proveer (zaopatrywać): proveído / provisto
soltar (uwalniać; puszczać): soltado / suelto

Nieregularna forma imiesłowu (atento, despierto, suelto itp.) może być używana tylko jako przymiotnik, nigdy jako czasownik, z wyjątkiem: freír, proveer i imprimir.

He atendido a dos personas. Obsłużyłem dwie osoby.
Los chicos están muy atentos hoy. Chłopcy są dziś bardzo uważni.

Se ha soltado un tornillo. Śruba została poluzowana.
El tornillo está suelto. Śruba jest poluzowana.

He despertado a mi perro. Obudziłam mojego psa.
Mi perro está despierto. Mój pies nie śpi.

He freído dos huevos. / He frito dos huevos. Usmażyłem dwa jajka.
He imprimido dos hojas. / He impreso dos hojas. Wydrukowałem dwie kartki.
He proveído dos cajas. / He provisto dos cajas. Dostarczyłam dwa pudełka.

Dzisiaj na przerwie Pawelek mnie pocałował. Ah tak? I jak było? Na początku było trudno, ale później pomogły mi trzy koleżanki w przytrzymaniu go.